by Koikily Lertxundi
(Deia egunkaria ateratako artikulu interesgarria)
Athletic-eko jokalaria eta Itzarri Consulting-eko zuzendaria. Zure iritzia artikulu honi buruz, www.itzarrikas.net web orrian utzi dezakezu
Azken urteotan proiektu ezberdinetan gogotsu aritu gara euskara eta kirolarekin harremana dugun pertsona ugari. Batzuk euskararekin dugu lotura gehiago, beste hainbatek kirolarekin soilik eta gehienak bi esparruekin, baina funtsean helburu berdina eta antzeko estrategia konpartitu dugu, hots kirolaren bitartez euskara sustatzea.
Izan ere, euskararen erabilera kirolaren bitartez sustatzeko erabakiaren bitartez, euskara berari fabore handia egin diezaiokegula ohartu gara. Hau da, egun euskarak duen erronkarik garrantzitsuenetarikoa ez zaio ezagutzari zor, erabilerari baizik. Zentzu honetan aipagarria da eskolak egin duen lana, belaunaldi berriak, hein handi batean eskolari esker, euskara ezagutzen baitugu, aurreko belaunaldiek izan ez zuten aukera alegia. Zoritxarrez gaztetxo asko dago euskara eskolan utzi eta heldu bilakatzean elkarrizketa apal bat euskaraz gauzatzeko gai ez direnak, ohitura faltak ezagutza ere kolokan jartzeko bidean jarri dituelarik. Beraiengana euskaraz jo eta ohizkoa da atsekabe aurpegiz hurrengo erantzuna jasotzea: "Nik ulertzen dut baina hitz egitea asko kostatzen zait". Zer gertatu da gazte hauengan? Agian ez dute euskara maiatzen? Zerk bultzatu ditu euskara zokoratzera? Euskara soilik eskolako hizkuntza izatera mugatu da? Zergatik?
Eskolari ezagutzaren arloan egindakoari meritua eman behar bazaio ere, erabilerarekin ez garela asmatzen ari uste dut. Eskolara joatea derrigorrezko jarduna den bezala, badirudi gazteongan euskara eskolarekin eta euskara derrigortasunarekin lotzen dela, hau da, sistemak eta ondorioz gurasoek, gazteak eskolara joatera behartzen dituzte eta irakasleak eskolan euskara egitera. Guzti honek errebeldia joerak areagotu egiten ditu gazteengan, zirrikitua dutenean derrigortasunaren kateetatik askatu eta piper egiteaz gain hitz egitera behartzen ez dieten hizkuntzara joz. Beraz zer egin dezakegu derrigortasuna-eskola-euskara kate hau apurtzeko? Edo hobeki esanda euskara derrigortasuna-eskola binomiotik askatzeko? Erantzuna hezkuntzan ardura dutenek aurkitu beharko dute.
Eta eskolatik kanpo zer? Eguneroko bizitzan, etxean, kalean, lagun taldean, musika taldean, futbol, saskibaloi, errugbi edo eskubaloi taldean? Esparru hauetan herrialdez herrialde euskararen erabilera ezberdina den arren (Gipuzkoa, Bizkaia, Nafarroa eta Araba hurrenez hurren, Iparraldeko egoerari buruz ez dut nahikoa ezagutza), oro har gauzak zailago daude, dagoeneko erroturik baitaude erdal ohiturak. Ez da ezinezkoa, baina ahalegina handiagoa da, tematiagoak izan behar gara helduen munduan euskara sustatu nahi dugunok. Ordea, oraindik eskolan dauden gazteekin garaiz gaude euskararen erabilera bermatuko duten ohiturak sortzeko. Zentzu honetan, kirola oso esparru egokia izan daiteke aipatutako egitasmoa gauzatzeko. Kontuan izan behar da eskolan dauden gazte ugarik denbora asko ematen dutela kirola egiten, aste egunetan zein asteburuetan, lehentasuna da beraien bizitzan. Hortaz, kirolean maisu lanak egiten dabiltzan pertsonengan eragitea lortzen badugu, gazteak kirola eta euskararekin gozatzeko aukera handiak daude.
Izan ere, eskolan derrigortasuna-euskara binomioa agertzen den legez, kirolean aisialdia-euskara lotzen da, hots, eskolara derrigortuta doaz gazteak baina kirola egitera nahi dutelako doaz, gustuko dutelako. Eta jakin badakigu nahiak eta borondateak edozein gauza alda dezakeela. Hortaz, ezagutza duten monitore eta entrenatzaileen borondatean zirikatu beharra dago, sentsibilizatze lanak gauzatu behar dira. Halere horrekin ez da nahikoa, izan ere sentsibilizazioaz gain, formakuntza behar dute, bai teorikoa eta bai praktikoa. Kirola oso esparru erdalduna da, kirol irakaskuntzak erdaraz jaso ditugu ia denok, entrenatzaile homologatuek eta ez homologatuek erdaraz irakatsi digute kirola, beraiek ere erdaraz ikasi dute. Beraz gaztetxoekin dabiltzan monitoreak borondatea izanda ere badute beste oztoporik.
Ondorioz kirol munduan gauden pertsonak gara gaztetxoen entrenatzaileei direnei lagundu behar diegunak, euskara eta kirolarekin harremana duten administrazioetatik hasita, elkarte eta klub esanguratsu nahiz apalagoen babesarekin jarraituz , entrenatzaile eskola ofizial eta ez ofizialen konpromisoarekin, kirolarekin harreman duten enpresen lanarekin, euskara elkarteen onespenarekin eta oro har kirola nahiz euskara maite duen pertsona ororen inplikazioarekin. Guztiok errail beretik joatea ez da erraza, baina lortzekotan eskolak berak lortu ez duena lor daiteke, euskararen erabilera gizarteratzea eta normalizaziorako sekulako urratsa ematea.
¿Se puede considerar al deporte un ámbito estratégico?
SINCERAMENTE creo que sí, puesto que además de la escuela, para muchos de los jóvenes el deporte es una prioridad, me atrevería a decir que a veces más incluso que la propia escuela. La razón es sencilla: a clase van obligados y a practicar deporte, por gusto. De este modo, la potencialidad existente para lograr que la utilización del euskera se socialice resulta considerable. Se podría decir que la escuela ha atajado el problema del conocimiento, prueba de ello es la diferencia existente entre las generaciones anteriores y las actuales.No obstante, existe un gran desequilibrio entre conocimiento y uso y este problema lo tenemos que solucionar las personas que actuamos en los diversos ámbitos de la sociedad. En el espacio deportivo, una de las claves se sitúa en los propios entrenadores. Ellos tienen la llave para el cambio, son los transmisores principales y gozan de gran autoridad, por lo tanto a priori con su voluntad sería necesario para cambiar las costumbres y potenciar el uso. Esto es cierto, pero por la experiencia obtenida durante estos últimos años, llevando a cabo proyectos de sensibilización y de formación, los monitores además de formación futbolística necesitan enseñanzas futbolísticas en euskera.
Por lo tanto, se estima necesario trabajar en la voluntad a través de proyectos de sensibilización, pero si pretendemos que el euskera se convierta en estratégico, se estima imprescindible trabajar tanto en la formación reglada como en la no reglada. Y para ello, se necesita el compromiso de muchas personas: desde las personas que obran en nombre de administraciones relacionadas con el euskera y el deporte, pasando por el apoyo de clubes deportivos representativos y no tan representativos, con el compromiso de las escuelas de entrenadores oficiales, con la aprobación de asociaciones que trabajan en el ámbito del euskera, el trabajo de empresas especializadas en la materia y en general con todo aquel que ama tanto el deporte como nuestra lengua.
Como decía Machado el camino se hace al andar y en este sentido hemos comenzado a andar. El camino será largo, debemos trabajar duro y habrá que trazar estrategias acertadas que nos ayuden a superar las dificultades que aparezcan durante el trayecto. Todo ello para lograr cumplir un sueño, para convertirlo en realidad, para sentirnos orgullosos/as de nuestra aportación, que consiste en normalizar el uso del euskera en el deporte.
