Euskarazko hedabideak, euskararen normalkuntza eta euskalgintzaren sustapena goiz bateko jardunaldi batean

Pasa den azaroaren 20an izan ziren, Bilbon, Euskaltzaindiak antolatuta, Jagon sailaren jardueraren pean. Hemendik aurrerakoa euskaltzaindiaren web-gunean dago: http://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_content&Itemid=619&catid=121&id=4949&lang=eu&view=article

Euskarazko hedabideen egoera aztertu da Euskaltzaindiaren XX. Jagon Jardunaldian

Gaur, azaroaren 20an, Akademiaren Sustapen batzordeak antolatuta, XX. Jagon Jardunaldia egin du Euskaltzaindiak, Bilboko egoitzan, "Hedabideak euskararen sustapenean" gaiaren inguruan. Jardunaldiotan euskal komunikabideek euskararen sustapenean jokatzen duten rola aztertu da.

Gaia hiru multzotan aztertu da:

• Hedabideak eta hizkuntza politika. Patxi Baztarrikak, Mikel Arregik eta Bernadette Soulék parte hartu dute. Andoni Egaña izan da moderatzailea.
• Hedabideen egitasmoak. Alaitz Artolazabal, Martxelo Otamendi, Iñaki Guridi eta Jose Luis Aizpurua izan dira hizlariak, eta Marijo Deogracias moderatzailea.
• Hedabideen kanpoko begirada. Mahai-ingurua egin da, solaskide hauekin: Leire Palacios, Beatriz Zabalondo, Aingeru Epaltza eta Alberto Barandiaran. Aitor Zuberogoitiak moderatu du.

Andres Urrutia euskaltzainburuak eta Jean-Baptiste “Battittu” Coyos Jagon sailburuak hasiera eman diote egunari, eta jardunaldiaren helburua azaldu.

Hedabideak eta hizkuntza politika

Lehenengo multzoan “Hedabideak eta hizkuntza politika” gaiaz aritu dira Patxi Baztarrika Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikorako sailburuordea, Mikel Arregi Nafarroako Gobernuko Euskarabidearen zuzendari nagusia eta Bernadette Soulé Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) zuzendaria.

Andoni Egaña bertsolari eta euskaltzain urgazleak moderatzaile lana egin duela, hiru solaskideek gai batzuk utzi dituzte mahai gainean.

Patxi Baztarrika

Baztarrikak hiru galdera nagusi egin ditu: zergatik dira garrantzizkoak euskarazko hedabideak euskararen erabilera areagotu eta sendotzeko jardunean?, zein da Eusko Jaurlaritzaren jarduna euskarazko hedabideen sustapenean?, zein da euskarazko hedabideen erronkei buruz guk dugun ikuspegia eta, ondorioz, zein da indartu asmo dugun ildoa?

Esan duenez, “hizkuntza bizia izatea da erronka, hil ala bizikoa da, eta horretarako hedabideetan nor izatea da funtsezkoa”. Euskara gizartean eta euskara hedabideetan, txanpon baten alde bi direlakoan dago: euskara zenbat eta sendoagoa agertu hedabideetan, orduan eta handiagoa izango da bere presentzia gizartean. Eta alderantziz.

Hizkuntza Politikorako Sailburuordetzak ematen dituen diru-laguntzak aipatu ditu: “Ez dugu ezagutzen -azpimarratu du- tamaina horretako ahaleginik, beste hizkuntza minorizatuen kasuetan”. Bestalde, euskarazko hedabideen kontsumoa areagotzea egingarria dela esan du. “Euskara=txikitasuna=berezko desabantaila gainditu beharreko ekuazioa da” esan ostean, eraginkortasuna eta pluraltasuna errespetatu behar direla defendatu du, “hedabide mota guztiak direlako inportanteak. Erabiltzaile errealak sustatzea -gaineratu du- da erronka”.

Mikel Arregi

Mikel Arregik, Nafarroak azken urteotan bizi izan duen egoerari begirada bota dio: aurreko Gobernuak euskarazko hedabideentzako zituen diru-laguntzak gero eta urriagoak izan ziren, eta azkenik, ezerezean geratu ziren.

Hortaz, gaur egun Nafarroako Gobernua egoera aztertzen ari da. Arregik esan duen bezala, hedabideak komunitate baten bizitzaren transmisoreak dira, beraz, oso garrantzitsuak dira. Hori horrela, aurrera begirako aurreikuspenak: Administrazioaren eta hedabideen arteko lankidetzaren oinarriak finkatzea, diru-laguntzen Foru Legeak ezarritakoa aintzat hartuz; euskarazko komunikabideen eragina aztertzea.

Euskarabideak Plan Estrategikoa egin behar du, eta horren barruan komunikabideek atal zehatza izango dute. Ondoren, aurreikusten diren erronkak edota zereginak aipatu ditu: aztertzen ari dira komunikabideekin hitzarmenak egiteko aukera; laguntza-politikak indartzea; hedabideen arteko lankidetza (Hekimen, Tokikom, Nafarpress). Oro har, euskarazko komunikabideei zuzendutako laguntzen irizpideak adostu eta finkatze da helburuetako bat, eta horretarako erakundeen arteko koordinazio eta lankidetza bultzatu nahi da.

Bernadette Soulé

Bernadette Soulék “Iparraldean euskarazko prentsa, irratigintza eta telebista neurri handian elkarteek segurtatzen” dutela adierazi du eta Euskal Irratiak Federazioa osatzen duten lau irratien garrantzia argi utzi du: “Funtsezko papera betetzen dute Iparraldean euskara etxeetan hedatzeko”. Herria astekariak, EiTBk, Aldudarrak Bideo web telebistak, Radio Kultura web irrati elebidunak, Kazeta.info agerkari digitalak eta Berria egunkariaren Iparraldeko Hitza paperezko astekariak osatzen dute euskarazko prentsaren eskaintza.

Adierazi duenez, EEPren Hizkuntza politika proiektuak “hedabideak laugarren erronka gisa jartzen ditu. Alabaina irratiak, telebista, aldizkariak, eta web hedabideak tresna eraginkorrak dira hizkuntza hedatzeko etxeetan, jendartean eta bereziki gazteengan. Oro har hizkuntza paisaiari euskal itxura ematen dio, euskaraz hitz egiteko motibazioa indartuz".

Bi helburu eta sei norabide estrategiko finkatuak dira :

• Euskarazko hedabideen eskaintza osatu: a) euskarazko hedabideak indartuz, b) euskararen lekua zabalduz oraingo hedabideetan, c) eskaintza berri bat asmatuz.
• Hedabideak erabili euskara ikasteko eta hobetzeko: a) euskararen kalitate maila goratuz, b) irakaskuntza lagunduz, c) gazteak parte hartzera gomitatuz.

EEPk euskarazko hedabideekin hitzarmenak sinatu dituela esan du, eta hitzarmen horien guztien aipamena egin du. Azkenean, hedabideen eremuan, EEPk orain arte ukan duen politika partziala izan dela esan du. Hortaz, “hedabideen alorrean eramaten den ekintza publikoak, egituratze hobea eskatzen du, parte hartze handia, erronkaren heineko giza baliabideak ukaitea”.

Hedabideen egitasmoak

Marijo Deogracias kazetariak moderatzaile lana egin du eta Alaitz Artozabal Tokikometro zuzendariak, Martxelo Otamendi Berriako zuzendariak, Iñaki Guridi EiTB Irrati taldeko zuzendariordeak eta Jose Luis Aizpurua Euskal Irratiak Federazioko erredaktoreburuak hitz egin dute.

Tokikom

Tokikom toki komunikabideen bilgunea da. 26 bazkide, 60 komunikabide eta 169 langile biltzen ditu. Hortaz gain, 650 laguntzailek dihardute. Alaitz Artozabalek adierazi duenez, honako erronkak aurreikusten dituzte: “hiperlokaltasunean oinarritutako zerbitzu eskaintza areagotzea komunitateari balio erantsia eskainiz eta balio erantsi hori komunikabidearekiko atxikimendu bilakatuz; segmentu, batez ere adin segmentu, berrietara ahalik eta hoberen heltzea; interneten lan egiteko forma eta negozio eredua aldatzea”.

Bestalde, “herri ekimeneko zentzua betiere oso presente edukita baina lehiakortasunaren ildotik, kudeaketa aurreratuari begira jarri nahi dugu. Hedabideek elkarrekin formakuntza prozesu bat hasi behar dute. Enpresa ikuspegia landu nahi dugu, gure hedabideen epe luzeko bideragarritasuna landu euskaran inbertitzen jarraitu ahal izateko”. Azkenik, tokiko beste komunikabide batzuekin batera, “lehiakorragoak bihurtuko gaituen sare bat osatu” nahiko luketela esan du.

Berria

Martxelo Otamendik datu batzuk eman ditu: Berria egunkariaren zenbat ale saltzen diren -batez besteko, 12.800-, zenbat harpidetzaren bitartez (%73), zenbat kioskoan (%23). “Etxeko harpidetza -aitortu du- oso tresna baliagarria da guretzat”. “Berria laguna” figuraren garrantzia aldarrikatu du ondoren -”gure izarretako bat”- eta, gastuen kontrolarekin batera, ideia berrien presentziak izan duen eraginaz aritu da.

Hala, teknologia berrien etengabeko apustua, webgune indartsua, sakelako telefonoan kontsultatzeko egokitzapenak... Berriki astekari digitala zabaltzeari ekin dio Berriak; eta, Otamendik esan duenez, abenduan hasiko dira eguneko 10 albiste aukeratzen eta zabaltzen, egunak eman dituenen laburpen gisa.

Era berean, teknologia berrien erronkaren inguruan hausnarketa interesgarria egin du: lehen, irakurleak Berriaren webgunean sartu eta egunkaria, bere osotasunean, zeukan eskura. Orain, azpimarratu du, lagun batek igorritako txio baten bitartez, esteka baten gainean sakatu eta albiste soil bat irakurtzen dute askok. Irakurle askok, beraz, egunkariaren ikuspegi partziala, murriztua, dute. Horra hor beste erronka berria.

Diru-laguntzen inguruan ere aipamena egin du: txikiaren kaltetan ez ote diren banatzen. Galdera hori jarri du mahai gainean.

EiTB Irrati Taldea

Iñaki Guridiren esanetan, “euskarazko komunikabideek, gure kasuan euskarazko irratiak, inoizko aukera aldi oparoena bizi du. Euskararen ezagutzak gora egin duela diote azken urteetan egin diren soziolinguistika azterketa guztiek, eta pozik egotekoa da hori. Egia da erabilerak sortzen duela kezka, eta kezkatzekoa da. Baina komunikabideek aukera aldia bizi dute, inoiz baino audientzia potentzial handiagoa baitute”.

Horiek horrela, “kezkatzen gaitu euskara zuzen erabiltzeak”. Are gehiago: ”Asko kezkatzen gaituen puntuetako bat euskararen zuzentasuna eta egokitasuna behar den moduan uztartzeko gaitasuna izatea. Zuzena izateari uko egin gabe, hizkuntza funtzionala erabiltzea ere erronka dugu: erabilgarria, komunikatzen duena, erakargarria. Hori lortzen ez badugu, alferrik dugu munduko hizkuntzarik zuzenena erabiltzea. Eskaintza zirraragarri ugari aurki ditzakete gure entzuleek erraz asko beste ulertzen dituen beste hizkuntzetan”.

Euskal Irratiak Federazioa

Ondoren, Jose Luis Aizpuruak azaldu du zer den Euskal Irratiak Federazioa. 1997an sortu zen, “irratien elkarlana hobetzeko eta botere publikoen aurrean ahots bakar bat agertzeko, azpiegitura teknikoa garatzeko, formakuntza lantzeko langileen artean, denak autodidaktak baitziren. Ipar Euskal Herrian garai berezia bizi zen, Iparraldea osotasunean hartzen zuten elkarte edo sasi-instituzioak sortu ziren”.

Urteetan euskarazko irratiek “ez zuten inolako laguntza publikorik izan ez Pirinio Atlantikoetako departamendutik, ez eskualdetik. Sostengu bakarra entzuleena eta herriena izan zen. Euskarazko irratiak, irrati profesional eta seriosak izaten ahal zirela ere erakutsi behar izan zuten garaiko kudeatzaileek, eta gainerakoek bezala, laguntzak eskuratzeko eskubidea zutela, interes publikoko informazioa hedatzen zelako, euskaraz; euskaldunek ere eskubidea zutela informazio hau izateko eta euskaraz”.

Bere hitzetan, “irratien garapena ikaragarria izan da. Sei bat langile izatetik, 28 izatera pasa gara, laugarren irrati bat sortu zen 2005ean, Antxeta Irratia, mugaz gaindiko lehen irratia, Hendaia, Hondarribia eta Irun artean”.

Mahai-ingurua

Mahai-inguruari dagokionez, Aitor Zuberogoitia Mondragon Unibertsitateko irakasleak moderatu du. Hizlariak honako hauek izan dira: Leire Palacios kazetaria, Beatriz Zabalondo EHUko irakasle eta Berria Taldeko Administrazio Kontseiluko presidentea, Aingeru Epaltza idazle, itzultzaile eta kazetaria eta Alberto Barandiaran kazetari eta Hekimen euskal hedabideen elkarteko zuzendaria.

Mahai-ingurua hiru zutaberen inguruan ardaztu du Zuberogoitiak:

Kausa-efektu harremanak ote daude hizkuntza gutxituetako hedabideen jardunaren eta hizkuntza normalizazioaren artean?

Eusko Jaurlaritzak oraintsu ezagutarazi ditu euskarazko komunikabideen kontsumoari buruz eginiko ikerketaren emaitzak

Euskarazko komunikabideen artean, elkarlana sustatu/bultzatu/indartu beharko litzateke?

Elkarlanaren aukera, kalitatearen beharra... gai ugari aipatu dira. Autokritikarako unea ere egon da.

Egunari amaiera emateko, Sagrario Aleman Sustapen batzordeko buruak eta Erramun Osa idazkariak ondorioak irakurri dituzte.

Hedabideak euskararen sustapenean: Euskaltzaindiak antolatutako jardunaldia

Gaurko berrian atera den notizia pieza, Garikoitz Goikoetxea kazetariak landutakoa.
Atzo ekitaldi horretan  izan nintzen eta biziki interesgarria izan zen. Pentsatzekoa da Euskaltzaindiaren asmoa zela euskarazko hedabideen ekarpenaren inguruan gogoetatxo bat egitea euskararen normalizazioari laguntzen dioten neurrian.
Goiz luzean zehar hortik ateratzeko zenbait joera izan zen arren, berriro ere argi geratu zen euskararen normalizazioan euskarazko hedabideek duten pisua, erantzukizuna eta ekarpena.
Berria egunkariak honako titularra aukeratu du:

Nafarroak 250.000 euro jarriko ditu 2016an euskarazko hedabideentzat

Euskarabideko zuzendariak jakinarazi du aurrekontuetan txertatu dutela diru saila. 2011tik ez du deialdirik egin gobernuak. Euskarazko hedabideei buruz aritu dira Euskaltzaindian

 
 MARISOL RAMIREZ / ARP

Euskarazko hedabideak bultzatzeko diru laguntzak berreskuratzera doa Nafarroako Gobernua. 250.000 euroko diru saila izango da datorren urtean, aurrekontuak onartzen badituzte. Mikel Arregi Euskarabideko zuzendariak jakinarazi du erabakia. 2011tik ez du gisa horretako laguntza deialdirik egin gobernuak. Lantalde berriak berreskuratu egingo ditu. Halere, aitorpen bat egin du Arregik: «Ez da nahiko genukeen kopurua; gehiago beharko litzateke. Baina gobernuak ezarritako lehentasunekin, konplikatua da gehiago jartzea». Iragarri du datozen urteetarako plan estrategikoa prestatzen hasiko direla aurki, eta hor agertuko dutela hedabideen garrantzia. Diru baliabideak ere bai.

Euskaltzaindiaren Jagon jardunaldiak egin zituzten atzo Bilbon, euskarazko komunikabideak gai hartuta: Hedabideak euskararen sustapenean. Komunikabideetako eta administrazioetako kideek hartu zuten hitza, besteak beste. Nork bere esparrutik, bat etorri ziren hedabideek pisua dutela euskara biziberritzeko bidean, eta kontsumitzaile gehiagorengana iristea dela erronka, nahiz eta garai zailak izan hedabideek. Egiteko moduan eta erabaki politikoetan dago desadostasun handiena.

Administrazioko ordezkarien mahaian, hizkuntza politikari buruzko eskumenak dituzten hiru erakundeetako buruak aritu ziren: Arregiz gain, Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako sailburuorde Patxi Baztarrika eta EEP Euskararen Erakunde Publikoko zuzendari Bernadette Soule. Arregi iritsi da kargura azkena, eta hark eman zituen berritasun handienak. Azken urteetako bilakaera gordina esplikatzearekin batera —itxi egin dituzte hedabide batzuk, aurrera egin ezinda—, legealdirako asmoen berri eman zuen. Lehena izan da laguntzak berreskuratzea. Diagnosia egingo dute 2016an. Euskarabidearen plan estrategikoa ere bai: ardatzak eta diru baliabideak. Besteak beste, bi asmo iragarri zituen Arregik. Batetik, itunen bidea, laguntzak egonkortzeko; lege aldetik ari dira aukera aztertzen. Bestetik, erdarazko hedabideetan ere euskara bultzatzea, «inguru erdaldunetan oso zaila baita euskara hutsezko hedabideak egitea».

EEP ere ahalegindu da euskara gehiago sartzen irrati eta telebista publikoan, «baina ez fruitu handiekin». Soulek aitortu zuen herri ekimeneko hedabideak direla ardatza Ipar Euskal Herrian, eta hor egin nahi dutela ahalegina: besteak beste, eskaintza komertzial komuna egitea aztertzen ari dira.

Jaurlaritzaren ildoak

Azken urteetako ildoaren defentsa egin zuen Baztarrikak. Aldatu egin dituzte laguntzen puntuazio irizpideak: irismena da ardatz. «Bezeroarengana iritsi gabe kalitateak ezer gutxi balio du», adierazi zuen. «Hedabide guztiak dira garrantzizko, eraginkorrak diren neurrian». Bide horretatik, Jaurlaritzak hedabideen audientziari buruz egin duen inkesta azaldu zuen. Datu guztiak ez, hala ere: soilik bezperako irakurleenak —BERRIAren kasuan 36.600 lirateke—. Datuen argitan, hedabide batzuen irismena ikusita, Baztarrikak nabarmendu zuen «irabazi tarte handia» dutela hedabideek. Horrekin batera, beste gai bat ere aipatu zuen: pluraltasuna. «Eraginkortasuna lortzeko bide bat» hori bera da, haren arabera.

Segidako mahai inguruan, hizlari zen BERRIAko zuzendari Martxelo Otamendi. Hizpide hartu zituen Baztarrikaren adierazpenak. Batetik, audientziena: inkesta horretan badirela bezperakoak baino datu gehiago, eta, adibidez, asteko irakurleak 117.000tik gora dituela BERRIAk —publiko potentzialaren %17—; areago, ohartarazi zuen bezperako irakurleak kontatzean galdera egin dutela asteartean ere, nahiz eta bezperan papereko alerik ez izan BERRIAk. Irismena kontzeptuan «alde kualitatiboa» ere aintzat hartu behar dela esan zuen. Okertzat jo zuen Jaurlaritzako ordezkariek hedabideen «zabaltasuna» horrela aipatzea. Bidenabar, irabazi handiak dituzten erdal hedabideei euskaraz albiste batzuk egiteagatik pagatzearen aurka azaldu zen.

BERRIA Taldearen egoerari dagokionez, BERRIAlagunen ekarpena nabarmendu zuen: 560.000 euro baino gehiago iaz. «Oxigenoa da guretzat». Nabarmen jaitsi da publizitatea: sarreren %40 zen krisi aurretik, eta %17 orain. Internet, berriz, gora doa: «Pastilla gisako kontsumoa zabaltzen ari da. Beste batek bidalitako lotura batetik sartzen da gero eta jende gehiago, ez webgune osora».

Aurrera egiteko bidean

Berrikuntza garaia da hedabideen sektorean. Tokiko komunikabideen Tokikom elkarteko zuzendari Alaitz Artolazabalek adierazi zuen aurrera begirako ildoetan bi ildo uztartu nahi dituztela: gertukotasunari eusten jarraitzea, eta «lehiakortasuna» lantzea, hartara merkatua zabaltzeko. Aurrera egiteko abagunea sumatzen du Iñaki Guridi EITBko irratietako zuzendariordeak, inkesta soziolinguistikoak ikusita: gero eta elebidun gehiago dago. «Autoestimua landu behar dugu: maiz esan da ez garela hain onak, euskaraz egiteagatik kontsumitzen gaituztela, ez daukagula oihartzunik...».

Zailtasunak badaude, hala ere. Jose Luis Aizpuru Euskal Irratietako erredaktoreburuak azaldu zuen, adibidez, ez dakitela zenbat entzule dituzten, dirutza behar baita ikertzeko; «pertzepzioaren arabera» aritzen dira. Aurrera begirako erronka ugari aipatu zituen; adibidez, erreferentzialtasuna eta agenda propioa izatea. Elkarlana ere bai. Euskarazko beste hedabide batzuekin ari dira

Euskera bultzatzeko hedabideen zeregina aztertuko du Euskaltzaindiak Jagon jardunaldian

Jardunaldi interesgarriak Euskaltzaindiak antolatuak.


emendiaren 20an egingo da Jagon jardunaldiaren 20. edizinoa, Euskaltzaindiak Bilbon daukan egoitzan, Akademiako Sustapen Batzordeak bultzatuta. Saio horretan, hedabideek euskerearen sustapenean daukien zeregina aztertuko da. Hizkuntza politikak eta hedabideen egitasmoak jorratuko dira. Edonor joan leiteke jardunaldira, doban.

Euskaltzaindiaren Sustapen Sailaren ardura nagusia hizkuntzearen estatusa da. Holan, urtero antolatzen ditu Jagon jardunaldiak, euskerearen sustapenaz gogoetea egiteko. Aurten 20. ekitaldia beteko dau ekimenak eta hedabideetan ipiniko dabe arretea, euskal komunikabideek zeresana daukielakoan euskerea bultzatzeko lanean.

Hiru zatitan banatuko dabe jardunaldia. Lehenik eta behin, Patxi Baztarrikak, Mikel Arregik eta Bernadette Soule-k egingo dabe berba, Andoni Egaña moderatzaile dala. Hedabideen eta hizkuntza politiken arteko loturaz jardungo dabe.

Hurrengo berbaldian, Alaitz Artolazabal, Iñaki Guridi, Martxelo Otamendi eta Jose Luis Aizpurua egongo dira, Marijo Deogracias moderatzailearen aginduetara. Amaitzeko, mahai-ingurua preparau dau Euskaltzaindiak, Leire Palacios, Beatriz Zabalondo, Aingeru Epalza eta Alberto Barandiaranegaz, Aitor Zuberogoitia moderatzaile lanetan dala.

Zemendiaren 20an, goizeko 9:30ean hasiko da jardunaldia, Andres Urrutia euskaltzainburuak eta Battittu Coyos Jagon sailburuak egingo daben sarrerako berbaldiagaz. Arratsaldeko 14:15ak bueltan amaituko dira saioak, Erramun Osaren eta Sagrario Alemanen berbakaz. Sartzea libre izango da, doban, eta beraz ez da aurretiaz izenik emon behar. Egitaraua, hemen.